◼️ مدتی است که در رابطه با حاکمیت مناطق مانند شنگال، کرکوک و مخمور ، پارت دمکرات کوردستان و حکومت مرکزی عراق دیدارهایی را انجام می‌دهند. این دیدارها که با درخواست آمریکا و ترکیه صورت گرفته‌اند با حفر خندق در خیابان‌های شنگال و زاخو و بازسازی قلعه‌های زمان صدام حسین و ادامه محاصره یک سال و نیم کمپ پناهندگان مخمور همزمان شده است. از سوی دیگر تلاش‌های جبهه ترکمن در کرکوک برای دست‌یابی به قدرت برتر، همگی نشان از اهداف کلانی در منطقه دارند که با هماهنگی پارت دمکرات و ترکیه در حال پیگیری است.

مدت زمانی است که رهبران منطقه اقلیم کوردستان و بغداد در رابطه با شنگال، کرکوک و مخمور گفتگوها و دیدارهایی را پیگیری می‌کنند. این دیدارها با درخواست آمریکا و ترکیه صورت گرفته‌اند. اوج این دیدارها دست‌یابی به نتایجی بود که سه روز پیش با مسئله شنگال نتایجی دست یافت. شنگال بخشی از جنوب کوردستان است و طی سالهای اخیر نیز با تهدیدها و بازیهای سهمگین و مکرری مواجه بوده است. با بازگشت خلق و آوارگان از کمپ‌های مناطق دیگر جنوب کوردستان و روژآوا، تلاشها برای بازسازی و سازماندهی مجدد شنگال آغاز شده است. براین اساس به شیوه‌ای عمومی تمامی نهادها و سازمانهای موجود خودمدیریتی دمکراتیک در شنگال و همچنین حزب آزادی و دمکراسی ایزدی‌ها PADÊ تلاش‌های وسیعی را برای بازسازی و آبادانی شنگال انجام داده‌اند. در این چارچوب تلاش‌های دیپلماتیک و مسیرهای دیپلماتیک گسترده‌ای نیز صورت گرفته‌اند.

مانع از بازسازی شنگال با ذهنیت آزادی کوردی هستند

همراه با فشارهای موجود، تهدیدهای ترکیه نیز بدون وقفه ادامه دارند. ترکیه با اعمال فشار بر کاظمی خواهان ایجاد محدودیت بر وضعیت سیاسی شنگال است. در این رابطه آمریکا و ترامپ نیز اعلام کرده‌اند که باید مدیریت جدیدی برای شنگال ایجاد گردد. این اقدامات نیز باعث می‌شوند که موضعگیری در رابطه با شنگال و عدم پذیرش وضعیت موجود و نهادهای کنونی آن نه فقط از سوی ترکیه بلکه از سوی ناتو نیز تداوم یابد. این موضعگیری نیز به نوبه خود نشان می‌دهد که پروژه‌ای کلی برای منطقه شنگال در حال تعریف بوده و اجازه نمی‌دهند که شنگال با ذهنیت جنبش آزادیخواهی کورد مجددا بازسازی و سازماندهی شود.

در مقطع کنونی دیدارهای صورت گرفته بین رهبران هولیر و بغداد بنا به درخواست آمریکا و ترکیه ادامه دارند، دولت ترک و پارت دمکرات کوردستان نیز از سوی دیگر در رابطه با مرزهای روژآوا و جنوب کوردستان از شنگال گرفته تا زاخو به حفر خندق دست زده و خندق‌های پیشین را نیز نوسازی کرده‌اند. همچنین طبق اطلاعات به دست آمده غیر از حفر خندق، پایگاه‌های دوران صدام حسین نیز دوباره تجدید بنا شده یا به بازسازی آنها دست زده‌اند و برخی از این سازه‌های ساختمانی به استحکامات نظامی تبدیل شده‌اند. از طرف دیگر با دوربینهای دید در شب، تکنولوژیهای استراق سمع اطلاعاتی را از روژآوا و شنگال گرفته و در اختیار دولت ترک قرار می‌دهند. همچنین اطلاعاتی در دست است که بر اساس هماهنگی‌های به عمل آمده دوربینهای مدار بسته در منطقه نصب و ماموران امنیتی میت مستقیما بر این دوربینها و اطلاعات آن کنترل دارند.

سیاست نرم کاظمی

حکومت عراق با نخست‌وزیری مصطفی کاظمی تلاش دارد تا سیاستی نرم و منعطف را پیگیری نموده و امکان تعامل با تمامی طرف‌های درگیر در منطقه را به منظور حل مسائل و مشکلات فراهم نماید. اکنون معلوم شده است در این چارچوب است که شبکه‌ای از نشست‌های خود را در سراسر عراق گسترش داده است. کاظمی از این طریق تلاش می‌کند تا با سیاستی منعطف با مشکلات برخورد کرده و در عین حال تمامی طرفهای درگیر را نیز به صورت مجزا مورد استفاده قرار دهد. در همین راستا است که کاظمی درصدد است از کوردها، کوردهای ایزدی، شیعه و سنی و تمامی عناصر تشکیل دهنده عراق و منطقه معادله قوا را برقرار سازد. از این طریق می‌خواهد تا نشان بدهد که نخست‌وزیری قدرتمند است، با همه سر همکاری و تعامل داشته و می‌خواهد از طریق اتحاد و یکپارچگی ارضی عراق تمامی مسائل و مشکلات را حل نماید.

از سوی دیگر همه بر این نکته واقف هستند که  با وضعیت آشفته منطقه و تنش‌های موجود در آن دشوار است که چنین اهدافی در یک سال به نتیجه دست یابند. زمانیکه کاظمی به مسند نخست وزیری رسید، وعده داده بود که طی یک سال ماده ١۴٠ را مجددا فعال نموده و مشکلات آسیب‌دیدگان ناشی از این ماده حل شود، سرشماری مجدد در این مناطق انجام شده و زمینه برای انتخابات فراهم و اختلافات موجود در داخل و خارج مرزها، مسئله مالیات و نفت و... حل شوند. اما با نگاهی به عرصه رویدادها و اتفاقات جاری در عراق می‌توان مشاهده کرد که دست‌زدن به چنین اقداماتی به هیچ عنوان آسان نیست. دست‌یابی به راه‌حلی پاینده نیازمند چندین سال و اقدامات بسیرا گسترده‌ای است. زیرا در عراق غیر از عنوان دولت در ظاهر امور، فاقد دولتی برای رتق و فتق امور است. از طرف دیگر کاظمی در مجلس عراق نیز فاقد حمایتی حداکثری است و حتی در صورت داشتن چنین حمایتی نیز، این حمایت بسیار شکننده است.

تلاش ترکیه برای بهره‌برداری از وضعیت عراق

با نگاهی به تحولات روی داده می‌توان خلاء مشهودی را در عرصه‌های مختلف سیاسی-امنیتی در عراق تشخیص داد. به همین دلیل است که ترکیه تلاش می‌کند تا از این خلاء در عراق بهر‌برداری کرده و به مداخله‌ای مستقیم و احتمالی در شنگال دست بزند. در برهه‌های پیشین نیز مشاهده شده است که ترک‌ها چگونه به حمله دست می‌زنند. یکی از دلایل دست‌زدن به چنین حملاتی نوع رفتار مدیریت کوردی در جنوب کوردستان است. مداخلات دولت ترک در عراق تا کنون بیشتر به صورت هوایی بوده‌اند و دولت ترک نمی‌تواند مداخله‌ای جدی و همه جانبه در زمین را آغاز کند، در ابعاد اقتصادی و سیاسی به این حملات دست زده از یکسو حکومت کاظمی را تهدید می‌کند و از طرف دیگر تلاش می‌کند با اعمال این فشارها، خودمدیریتی موجود در شنگال را نیز از میان بردارد. در این رابطه دونالد ترامپ نیز پیشنهاد نموده بود که ترکیه و حکومت عراق متفقا اداره شنگال را بر عهده بگیرند. این مسئله نیز موضوع دیگری است که باید به آن توجه نمود.

به همین دلیل نباید اقدامات انجام شده در شنگال را امری تصادفی دانسته و آن را در قالب بخشی از پازل پروژه‌ای برای تحکیم سیادت ترکیه بر منطقه مشاهده کرد. برای نمونه در مسیر تل عزیر دو نفر توسط افرادی که یونیفرم نیروهای اسایش ایزدخان را برعهده داشتند به قتل رسیدند. مجددا در منطقه شرف‌الدین که تحت کنترل نیروهای پیشمرگ است اتومیبلی از طریق راه دور منفجر گردید. در شیخان یکی از بارومندان ایزدی به قتل رسید و در جریان اقدامات دیگری خواستار نفاق‌انگیزی بین ایزدیان برآمده‌اند.

از طرف دیگر مشاهده می‌شود که اخیرا تلاشهایی به منظور ایجاد اختلاف میان اعراب منطقه و ایزدیان در جریان است. قتل دو نفر اعضای عشیره شمر به همین منظور بوده است. اقدامات تحریک کننده دیگری نیز در جریان است. شایعاتی را در منطقه منتشر کرده‌اند که گویا «پ.ک.ک اعراب سنی را در منطقه ساکن می‌کند»، تهدیدهای بسیاری را علیه ایزدیان صورت می‌دهند، و در این میان مسئله مهم اینست که خود کسانی که خانواده‌های عرب را در این منطقه ساکن می‌کنند، خود این شایعات را گسترش می‌دهند. در این میان در چارچوب مرحله جدید کنفدرالیسم جوامع کوردستان (ک.ج.ک)، شورای خودمدیریتی دمکراتیک شنگال کارزار جدیدی را تحت عنوان «قتلعام و فرمان علیه ایزدیان بس است» آغاز کرده است، در این چارچوب است که شوراهای روستا، منطقه و جوامع گردهم آمده و در چارچوب کارزار کنفدرالیسم جوامع کوردستان و شورای خودمدیریتی دمکراتیک شنگال دست به راهپیمایی و مخالفت با تصمیم‌های صادره گرفته‌اند.

همراه با این تحولات نگاه‌ها به سوی نشست‌های بین پارت دموکرات کوردستان و بغداد معطوف شده‌اند. آمریکا پیش از این خواسته بود که این اقدامات تحت رهبری کاظمی انجام شوند. پارت دمکرات کوردستان نیز تحت فشارهای دولت ترک، به عنوان سخنگوی ترکیه وارد روند مذاکرات شده است. در پایان این نشست خبرهای درز کرده است که باید نیروهای نظامی از شهر خارج شوند، امنیت شهر به دست نیروهای پلیس فدرال سپرده شود، بخشدار این منطقه به نام محما خلیل که در زمان حمله داعش خود از جمله فراریان بود، به عنوان بخشدار منطقه برگزیده شود، با این وجود شخص نامبرده از سوی هیچیک از نیروهای این منطقه مورد حمایت قرار نگرفته است. از سوی دیگر در نتیجه این دیدارها امده است که به منظور بازسازی شنگال، لازم است که مدیریتی از منطقه اقلیم کوردستان و حکومت مرکزی عراق تشکیل کمیسیونی را برعهده گرفته و هیاتی مستقل از سوی سازمان ملل متحد برای نظارت بر امور منطقه شکل بگیرد.

شورای خودمدیریتی دمکراتیک شنگال با انتشار بیانیه‌ای نسبت به این تحولات واکنش داده و گفته است که بدون در نظر گرفتن اراده خلق شنگال هیچ توافقی به رسمیت شناخته نمی‌شود. در این بیانیه همچنین آمده است که "مدت ۶ سال است که شنگال را خلق شنگال خود به تنهایی مدیریت کرده و تا کنون هیچگونه مشکلی در اداره آن پیش نیامده است. در همین راستا شورای خودمدیریتی شنگال به عنوان شورایی که در خدمت خلق است همچنان وظایف خود را ادامه می‌دهد. هر تصمیمی که خارج از اراده جامعه ایزدی گرفته شود، مورد پذیرش آنها قرار نمی‌گیرد. ما به تمامی گروهها در این رابطه هشدار می‌دهیم."

تلاش‌های ترکیه برای تقویت موضع جبهه ترکمن در کرکوک

ادامه این پروژه را می‌توان در کرکوک نیز مشاهده کرد. جبهه ترکمن در کرکوک بخشی از مشکل به شمار می‌رود. گروههای حشد شعبی نیز که به ایران وابسته هستند، بخش دیگر مشکل در کرکوک را تشکیل می‌دهند و تهدیدهای داعش در منطقه نیز هیچگاه کاهش نیافته است. خصوصا که بعد از برگزاری رفراندوم استقلال جنوب کوردستان در سال ٢٠١٧ مسئله کرکوک برای ملت کورد بیش از هر زمان دیگری حساسیت یافت. پیش از برگزاری رفراندوم مدیریتی متشکل از سه گروه شهر کرکوک را اداره می‌نمود فرمانداری این شهر نیز در دست کورد قرار داشت. اما بعد از برگزاری رفراندوم استقلال که ۵١ درصد از خاک کوردستان از دست رفت، معادله قوا نیز دستخوش دگرگونی شد. بعد از این رویداد نیروهای پیشمرگ نتوانستند به منطقه بازگشته و قدرت کوردها در این شهر کاهش یافت.

در چارچوب چنین تحولاتی است که دولت ترک درصدد است که با استفاده از جبهه ترکمن مدیریت و قدرت خود را از طریق سازمان میت هر چه بیشتر بر این شهر تحکیم بخشیده و حاکمیت خود را به تمامی در این شهر تثبیت نماید. در طول روز شاهد حرکت آزادانه نیروهای داعش در روستاهای تابع کرکوک بوده و این منطقه با ربودن و قتل شهروندان دچار تنش و بی‌ثباتی شده است. اقدامات گروه‌های حشد شعبی و پلیس فدرال نتوانسته است تا کنون مانعی برای اقدامات دولت ترک و نیروهای داعش در این منطقه باشد. از سوی دیگر این منطقه همچنان با سیاست‌های تعریب درگیر است. اعرابی که از زمان رژیم بعت برای از میان برداشتن کورد به این کوچانده شده بوند، هم اکنون نیز سیاستهای رژیم پیشین را پیگیری می‌کنند. در مناطق داقوق و دوبز سیاست‌های تعریب با شدت بیشتری افزایش کرده است و تغییر بافت جمعیتی شتاب گرفته است.

با کنار گذاشتن ابعاد این پروژه ترکی و خواست هیمنه ترک‌ها بر جنوب کوردستان اکنون کاملا مشخص شده است که منافع دولت ترک با همکاری پارت دموکرات کوردستان بر خلاف خواست‌ها و مطالبات خلق کورد قرار گرفته است. از طرف دیگر این تفاهمنامه‌ها نشان می‌دهد که مسئولان پارت دمکرات در راستای منافع حزبی خود حاضرند با دشمنان قسم خورده خلق کورد و ایزدیان به تفاهم برسند اما حاضر نیستند با نیروهای خلقی و حزب کارگران کوردستان برای دست‌یابی به منافع خلق کورد به توافق برسند.◻️ 

منبع: MA