فعالیت‌های معدنی سیانیدی در اَرزینگان و آگری خطری است که فراتر از مرزها و همچنین اکوسیستم منطقه گسترش می‌یابد.

در این گزارش که به این خطر از فرات تا خلیج فارس می‌پردازیم، ابتدا سعی می‌کنیم حدود، آثار و آسیب‌هایی را که مین‌ها بر آن وارد می‌کنند، توضیح دهیم. در گزارش ما به چیستی معدن سیانیدی و به ویژه شرکت‌هایی که در اَرزینگان و آگری فعالیت‌های معدنی انجام می‌دهند تمرکز می‌کنیم و توجه را به سیاست اکوساید دولت ترکیه در کوردستان جلب می‌کنیم. در نهایت، با آیتن کُردو، نماینده پارلمانی حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها (دَم پارتی) درسیم صحبت خواهیم کرد که او نیز سوالات و پیشنهادات تحقیقی در مورد این غارت طبیعت ارائه کرد.

تقریباً ۲۰ متر مکعب محلول سیانید به دلیل پارگی در خط لوله حامل محلول حاوی سیانید در ۲۱ ژوئن ۲۰۲۲ در معدن طلای مورد بهره‌برداری شرکت معدنی آناگولد (Anagold Madencilik) در روستای چوپلَر در ناحیه ایلیچ اَرزینگان به محیط‌زیست پخش شد. در حالی که این شرکت در ابتدا این موضوع را پنهان می‌کرد، فرمانداری اَرزینگان سه روز پس از حادثه در بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد که نشت خنثی شد و خاک آلوده با استفاده از تجهیزات ساختمانی پاکسازی و به سایت ایلیچ منتقل گردید. در پی افزایش واکنش عمومی، وزارت محیط‌زیست، شهرسازی و تغییرات آب و هوایی ترکیه چهار روز بعد بیانیه‌ای صادر کرد. وی از اعزام تیم‌های بازرسی به منطقه و جریمه حداکثری این شرکت خبر داد. این وزارتخانه شرکت را ۱۶ میلیون و ۴۴۱ هزار لیره جریمه کرد و معدن تنها سه ماه تعطیل بود.

تاییدیه مثبت ارزیابی اثرات زیست محیطی از وزارت

قبل از این حادثه، شرکت معدنی آناگولد که از سال ۲۰۰۹ در منطقه فعالیت می‌کرد، قصد داشت در سال ۲۰۲۱ ظرفیت خود را افزایش دهد. پس از آن، در اکتبر ۲۰۲۱، وزارت محیط‌زیست، شهرسازی و تغییرات آب و هوایی تصمیم مثبت ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) را در مورد افزایش ظرفیت و تسهیلات اضافی به پروژه داد. اتحادیه اتاق‌های مهندسان و معماران ترکیه (TMMOB) برای لغو این تصمیم شکایت کرد. منطقه‌ای که پروژه در آن قرار داشت شامل جنگل، مرتع و زمین‌های کشاورزی بود. منطقه‌ای که پروژه معدن مجتمع چوپلر، که در آن افزایش ظرفیت و تسهیلات اضافی برنامه‌ریزی شده بود، در حال فعالیت بود، هم برای جنگل‌ها و زمین‌های کشاورزی و هم برای منابع آب زیرزمینی و هم رودخانه فرات که منبع تغذیه آب‌های زیرزمینی منطقه را تشکیل می‌دهد، خطرناک بود. در واقع، این نشت پس از شکایت توسط اتحادیه اتاق‌های مهندسان و معماران ترکیه صورت گرفت. دلیل این گزارش به شرح زیر است: «قانون محیط‌زیست شماره ۲۸۷۲ قانون جنگل شماره ۶۸۳۱ قانون حفاظت از دارایی‌های فرهنگی و طبیعی شماره ۲۸۶۳، قانون مراتع شماره ۴۳۴۲، قانون حفظ خاک و کاربری اراضی شماره ۵۴۰۳، قانون کشاورزی شماره ۵۴۸۸، مقررات مربوط، موافقتنامه‌های بین‌المللی» و طرح‌های مورد نظر که با تعهدات مقرر در سایر قوانین، الزامات علمی و اصول فنی و مصالح عمومی مغایرت دارد، لغو شود.

با وجود این‌ها، وزارتخانه تایید کرد

با تمام این اوصاف، این وزارتخانه مجدداً این شرکت را که آن را جریمه کرده بود، تأیید کرد تا در ۱۶ اوت ۲۰۲۳ ظرفیت خود را افزایش دهد. به این ترتیب، شرکت معدنی آناگولد که دو بار تاییدیه افزایش ظرفیت را از این وزارتخانه دریافت کرد، حوزه فعالیت خود را ۲،۵ برابر افزایش داد. این شرکت معدنی در منطقه‌ای به اندازه تقریبی ۲۴۴۷ زمین فوتبال فعالیت خواهد کرد. قرار گرفتن حوضچه سیانور معدن بر روی خط گسل که مراتع، جنگل‌ها، زمین‌های کشاورزی، منابع آب زیرزمینی و رودخانه فرات را به خطر می‌اندازد، خطر دیگری را آشکار کرده است. در حالی که اقدامات احتیاطی در برابر زلزله باید به بالاترین سطح انجام شود، به خصوص پس از زلزله‌های ۶ فوریه ۲۰۲۳، اگر استخر ۶۶ میلیون تنی شیمیایی از جمله سیانور در هنگام زلزله آسیب ببیند، ممکن است مواد شیمیایی با رودخانه فرات مخلوط شود. علاوه بر این، نزدیکی منطقه معدنی به شهرک‌ها خطر مستقیم دیگری را به همراه دارد.

دادگاه استانی، اتحادیه اتاق‌های مهندسان و معماران ترکیه را برحق دانست

در گزارش تشکیل شده توسط اتحادیه اتاق‌های مهندسان و معماران ترکیه، اولین گزارش کارشناسی که قبلاً در مورد پروژه توسعه تهیه شده بود، علیرغم انتقادها مبنی بر علمی و عینی نبودن آن توسط دادگاه اداری اَرزینگان کافی تشخیص داده شد و پرونده‌ی تشکیل شده توسط اتحادیه اتاق‌های مهندسان و معماران ترکیه رد شد. این تصمیم توسط اتحادیه اتاق‌های مهندسان و معماران ترکیه مورد اعتراض قرار گرفت. دادگاه ششم استانی ایرادات را موجه تشخیص داد و تصمیم به بررسی مجدد کشف و جایگزینی هیئت کارشناسی گرفت.

منطقه تخریبی ۷۲۲ کیلومتری

یکی دیگر از مطالعات اکتشاف مواد معدنی سیانیدی در منطقه با شرکت Koza Gold Enterprises آغاز شد و اعلام کرد که یک ذخیره طلا در روستای ملاکارا در منطقه دیادین آگری کشف کرده است. در ژوئن ۲۰۲۱، مصطفی وارانک که در آن زمان وزیر صنعت و فناوری بود، با بیان اینکه۲۰ تن طلا به ارزش ۱،۲میلیارد دلار و ۳،۵ تن ذخایر نقره به ارزش ۲،۸ میلیون دلار در روستای ملاکارا در منطقه دیادین آگری کشف شده است، از آغاز عملیات زیرساختی به صورت میدانی خبر داد. در نتیجه حفاری و تجزیه و تحلیل هسته انجام شده توسط شرکت در میدان، اعلام شد که ۱۴،۰۹ میلیون تن ذخایر سنگ معدن کشف شده است. در این زمینه چهار استخر سیانور در منطقه مذکور ایجاد می‌شود. اعلام شد صدها تن زباله شیمیایی خطرناک در استخرهای بارگیری، تخلیه، اضطراری و سرریز (سیلابی) وجود خواهد داشت و سالانه از ۲ هزار و ۴۵۵ تن سیانور سدیم و ۱۰۴۳ تن هیدروکسید سدیم معروف به کاستیک استفاده می‌شود. درست مانند معدن ایلیچ در ارزینجان در این معدن که در آن سیانور استفاده خواهد شد، منطقه‌ای به وسعت ۷۲۲ کیلومتر را تهدید می‌کند.

این بر تمام باکور کوردستان تأثیر منفی خواهد گذاشت

این تهدید تا رودخانه مراد، بزرگترین شاخه رودخانه فرات، دره زیلان و دریاچه وان، جایی که این نهر به آن می‌ریزد، امتداد می‌یابد. علاوه بر این، سدهای زیادی از جمله سد آلپ‌آرسلان ۱، سد آلپ‌آرسلان ۲ و نیروگاه برق آبی (HES)، سد و  نیروگاه برق آبی کاله‌کوی علیا، سد و هیبرید انرژی خورشیدی کاله‌کوی سفلی، نیروگاه برق آبی گوزَلَر، سد و نیروگاه برق آبی بِیهان ساخته شده بر روی رودخانه مراد ۷۲۲ کیلومتری که از ۵ استان می‌گذرد، منطقه‌ای از رود فرات گرفته تا بصره و فراتر از آن تا خلیج فارس با فاجعه زیست محیطی مواجه ساخته است. گمان می‌رود که اکتشافات معدنی سیانیدی در این منطقه بر مناطق آگری، موش، العزیز و چَولیگ (بینگول) نیز تأثیر منفی بگذارد. به ترتیب مشخص است که تخریب منابع آبی مانند دریاچه وان، رودخانه مراد و رود فرات را آلوده می‌کند و در نتیجه تمام زندگی در استان‌هایی مانند اَرزینگان، چَولیگ، آمد، مَلَتی، آدیامان، عنتاب، روحا و وان نابود خواهد کرد. از سوی دیگر، از آنجایی که رودخانه مراد در خطر خشکسالی قرار دارد، گمان می‌رود که فعالیت‌های معدنی باعث آلودگی آب، خاک و هوا و همچنین مشکلات آبی و تخریب زمین‌های کشاورزی منطقه شود.

بخش بعدی فردا…