دولت ترکیه در یک دوراهی تاریخی قرار دارد و باید تصمیمی تاریخی بگیرد. به نظر می‌رسد که در این روند، یا صلح به ترکیه خواهد آمد، یا جنگ به عنوان نتیجه اجتناب‌ناپذیر اتفاقات منطقه، درب خانه‌ی ترکیه را خواهد کوبید.
جهان و منطقه که در آن قرار داریم، به معنای واقعی کلمه در حال تجربه جنگ جهانی سوم است. اگرچه برخی ادعا می‌کنند که این جنگ هنوز آغاز نشده، اما سال‌هاست که این جنگ با ابعاد مختلف و شدت فزاینده‌ای ادامه دارد. این جنگ که توسط سودجویان جنگ، دلالان اسلحه و تعداد انگشت‌شماری از سرمایه‌داران که دنیا را ملک شخصی خود می‌دانند، اداره می‌شود، بیشترین آسیب را به مردم و زنان وارد می‌کند. جامعه در دست این نخبگان حاکم، گویی جان می‌دهد، مردم کشته می‌شوند و محل زندگی‌شان به ویرانه تبدیل می‌شود. در چنین روزهای پر التهابی که ما در آن زندگی می‌کنیم، درک روندی که رهبر آپو با عنوان «صلح و جامعه دموکراتیک» ابتکار عمل را در دست گرفته است، برای یافتن پاسخ به سؤالاتی نظیر اینکه این وضعیت برای کوردها چه معنایی دارد و چه چیزی در انتظار ترکیه است، از اهمیت حیاتی برخوردار است. این اهمیت تنها برای کوردها نیست، بلکه برای افکار عمومی ترکیه و مردم منطقه نیز تغییر نمی‌کند.
روند کنونی در ۱۷ اکتبر با اظهارات دولت باغچلی، رئیس حزب حرکت ملی‌گرا (م‌ه‌پ)، در نشست گروه پارلمانی مجلس آغاز شد: «اگر تروریسم قرار است پایان یابد، اوجالان بیاید و در نشست گروه پارلمانی حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها (دم پارتی) سخنرانی کند.» در حالی که افکار عمومی ترکیه با حیرت این اظهارات را دنبال می‌کرد، اندکی بعد هیئت دم پارتی که به امرالی رفته بود، اعلام کرد که رهبر آپو برای توقف درگیری‌ها و توسعه سیاست دموکراتیک ابتکار عمل را به دست گرفته و آماده است تا گام‌های لازم را بردارد و با مسئولیت تاریخی این روند را به پیش ببرد. پس از آن نیز، اظهارات جامع و حمایتی از سوی جنبش آزادی‌بخش کورد منتشر شد.
این اظهارات در زمانی حساس در خاورمیانه بیان شد. در دوره‌ای که درگیری حماس و اسرائیل مسیر متفاوتی به خود گرفته و بسیاری از نیروها در این جنگ از بین رفته‌اند و تهدیدها علیه ایران و ترکیه رو به افزایش است، جای تعجب نیست که چنین گامی برداشته شود. با نگاهی به دستاوردهای مبارزه مشترک خواهرانه-برادرانه کورد و ترک در تمام لحظات حساس تاریخ، این گام امروز بیشتر درک می‌شود که واقعی و مناسب بوده است. در سال‌هایی که رهبر آپو توسط قدرت‌های توطئه‌گر بین‌المللی اسیر بود، واقعیتی که او بیان می‌کرد – «آنها می‌خواهند یک درگیری کورد-ترک که صد سال طول بکشد ایجاد کنند» – به شکلی دردناک خود را نشان می‌داد و ورود (ابتکار) رهبر آپو در بحبوحه شدت گرفتن این درگیری و جلوگیری از آن، اقدامی عظیم بود. گرفتن «کارت کورد» از دست محافل ذی‌نفع هژمونیک که سال‌ها بر سر آن بازی می‌کردند، فرصت‌های تاریخی را نه تنها برای کوردها بلکه برای ترکیه نیز فراهم می‌کند.
فراخوان صلح و جامعه دموکراتیک
ابراز همه اینها در قالب فراخوان «صلح و جامعه دموکراتیک» در ۲۷ فوریه نه تنها در جامعه ترکیه و کوردستان، بلکه در افکار عمومی جهان نیز با علاقه زیادی دنبال شد. تاکید قاطع بر موضوعات اساسی مانند پایان دادن به مبارزه مسلحانه و برجسته‌سازی سیاست و قانون دموکراتیک، گفتمان پارادایم جدید و بازسازی خواهری-برادری کورد-ترک، هم قدرت سیاسی-اجتماعی رهبر آپو و هم توانایی او در ارائه رهنمود و اراده برای متوقف کردن درگیری‌های موجود را نشان داد. به طوری که متن این فراخوان به عنوان «مانیفست عصر» شناخته شد. علاوه بر این، برنامه خروج از بحران و هرج و مرجی که دولت ترکیه در آن به سر می‌برد نیز ارائه شده بود. این فراخوان، دوره‌ای شد که حقایق پنهان نمی‌ماند و ماهیت حقیقت دیر یا زود در شخص رهبر آپو خود را آشکار می‌کند.
فراتر از این، رهبر آپو که به اتهام «تلاش برای تجزیه» به حبس ابد محکوم شده و سال‌هاست در شرایط انزوای شدید نگهداری می‌شود، آدرس حل مشکلات جامعه ترکیه و صاحب پارادایم رهایی بود. این امر باعث به هم ریختن ذهن برخی محافل و افراد شد. این آشفتگی ذهنی برای کسانی بود که سعی داشتند با کشتی‌های اشتباه در اقیانوس‌های اشتباه - با درک‌های اشتباه - حرکت کنند. زیرا رهبر آپو چیزی برای خود نخواست و تمام سال‌های خود را صرف ساخت و توسعه‌ی یک جامعه دموکراتیک کرد. اینکه این واقعیت حتی توسط قدرتمندترین مخالفان نیز بیان می‌شود، نشان‌دهنده احترام و اعتباری است که شخصیت اجتماعی رهبر آپو ایجاد کرده است.
اخیرا در تاریخ ۵ تا ۷ می، دوازدهمین کنگره تاریخی حزب کارگران کوردستان (پ‌ک‌ک) برگزار شد. در این کنگره تصمیماتی مبنی بر پایان دادن به فعالیت‌ها تحت نام پ‌ک‌ک و پایان دادن به روش مبارزه مسلحانه گرفته شد. بدین ترتیب، جنبش آزادی‌بخش کورد با رهنمودهای رهبر آپو وظیفه خود را انجام داد. به ویژه از نظر حقوقی، مشاهده می‌شود که دولت همچنان در حالت بازداشت قرار دارد و به تغییرات قانونی لازم دست نزده است. در نهایت، در بسته‌ای که اخیرا به مجلس ارائه و تصویب شد، هیچ ماده مثبتی در مورد کوردها وجود نداشت. بنابراین، انتظارات محافل دموکراتیک در این زمینه بیهوده از آب درآمد. همچنین، ارتش ترکیه همچنان از سلاح‌های شیمیایی و بمب‌های ترموباریک علیه گریلاهایی که در موقعیت آتش‌بس هستند استفاده می‌کند و حملات هوایی خود را ادامه می‌دهد. به عبارت دیگر، ارتش ترکیه می‌خواهد موقعیت دفاعی نیروهای گریلا را که در حالت آتش‌بس هستند، به فرصتی برای خود تبدیل کند. حملات این را نشان می‌دهد.
در ترکیه، بسیاری از کسانی که خود را به دروغ «روشنفکر، نویسنده، پروفسور، روزنامه‌نگار» می‌نامند و به قلم‌فروشی مشغولند، با شتاب و حرارت درباره چگونگی کنار گذاشتن سلاح توسط جنبش آزادی‌بخش کورد بحث‌های مختلفی را مطرح می‌کنند و با گزینش بخش‌هایی از مقدمه مانیفست ۲۱ صفحه‌ای رهبر آپو، به بحث‌های متفاوتی دامن می‌زنند، در حالی که رهبر آپو و جنبش آزادی‌بخش کورد می‌خواستند با تمرکز بر مسائل بنیادی‌تر، به این روند سرعت بخشند. از یک سو بحث‌هایی که در امرالی در جریان است و تصمیم پ‌ک‌ک برای آتش‌بس و پایان دادن به فعالیت‌ها تحت نام خود و از سوی دیگر واقعیت دولت ترکیه که مقررات قانونی لازم را وضع نمی‌کند و حملات خود را ادامه می‌دهد، وجود دارد. این وضعیت صداقت دولت ترکیه و حزب حاکم عدالت و توسعه (آک‌پ) را در قبال این روند زیر سؤال می‌برد و سؤالاتی را در بر دارد. نیت دولت ترکیه در قبال این روند در جامعه به موضوع بحث تبدیل شده است. مردم، به ویژه مردم کورد، اغلب این بی‌اعتمادی خود را ابراز می‌کنند. مردم کورد به دلیل باور و اعتماد به رهبر آپو، موضع خود را به نفع این روند اتخاذ کرده‌اند.
آنچه برای جامعه کورد ضروری است...
از همه مهم‌تر، موضوعی که جامعه بیشترین انتظار را از آن دارد، آزادی جسمانی و شرایط رهبر آپو است. جنبش آزادی‌بخش کورد نیز بارها تاکید کرده است که موقعیت رهبر آپو به عنوان فردی آزاد و فعال در شرایط امن، نقطه کلیدی برای پیشرفت و موفقیت این روند است. همچنین، مهلت یک‌ساله شورای اروپا به ترکیه برای «حق امید» در مورد رهبر آپو، سه ماه دیگر، یعنی در ماه سپتامبر، به پایان می‌رسد. با وجود نزدیک شدن این مهلت و گام‌های مثبت و تاریخی برداشته شده توسط جنبش آزادی‌بخش کورد، عدم ایجاد شرایط آزادی جسمانی رهبر آپو، نگرانی‌های جدی را در مورد رویکرد عمل‌گرایانه و مصلحت‌جویانه دولت و حکومت ترکیه به این روند برمی‌انگیزد.
دیدارهای هیئت دم پارتی و خانواده‌ها با امرالی نه تنها این واقعیت را از بین نمی‌برد، بلکه این اندیشه را نیز ایجاد می‌کند که شاید این دیدارها برای «عادی‌سازی وضعیت زندانی بودن رهبر آپو» انجام می‌شود. از نظر جنبش آزادی‌بخش کورد و مردم کورد، مهم‌ترین موضوع، تامین آزادی جسمانی رهبر آپو است. مشخص است که دولت ترکیه آشکارا از اتخاذ تصمیمات قانونی و تقلیل موضوع به بعد حقوقی آن اجتناب می‌کند. وضعیت عینی از دیدگاه دولت ترکیه و آک‌پ این‌گونه است. هنوز هیچ تغییری در قوانین صورت نگرفته، روند به مجلس منتقل نشده و دیدارهای امرالی هیچ تضمینی ندارند.
سودجویان جنگ در صحنه
قبلا نیز روندهای مشابهی بین رهبر آپو و دولت ترکیه تجربه شده بود. این روندها به دلایل مختلف، اما به ویژه به دلیل عدم رویکرد مسئولانه دولت ترکیه و حکومت‌های وقت به این روند، مشکلات سیاسی داخلی و تحریکات خارجی، با شکست مواجه شده بودند. در این روند نیز احتمال وقوع وضعیت مشابه وجود دارد. از یک سو، عدم اتخاذ گام‌های حقوقی لازم توسط دولت ترکیه و از سوی دیگر، حملات ارتش ترکیه به مناطق حفاظتی مدیا، امید لابی جنگ و سودجویان جنگ را زنده نگه می‌دارد.
هم رویکرد این گروه‌های سودجو و هم قدرت‌های هژمونیک جهانی به این روند، محل بحث است. بنابراین، هر روز که اقدامی صورت نمی‌گیرد، زمینه‌ها و امکانات جدیدی برای تحریک و دسیسه برای این گروه‌ها فراهم می‌شود. با وجود آگاهی دولت از این واقعیت، کند عمل کردن آن، به عنوان وقت‌کشی تلقی شده و روند را دشوار می‌سازد. به خصوص در دوره‌ای که جنگ ایران و اسرائیل در نزدیکی ترکیه در جریان است، چنین کندی عملی باعث واکنش‌های جدی در افکار عمومی ترکیه نیز می‌شود.
سیاست داخلی ترکیه و مواضع آن در قبال روند
موضع‌گیری حزب حاکم و همچنین حزب اصلی اپوزیسیون در ترکیه در قبال این روند، نکته‌ای است که باید مورد ارزیابی قرار گیرد. با گذشت ۴ ماه از فراخوان صلح و جامعه دموکراتیک، هنوز این موضوع به مجلس منتقل نشده است و عدم وجود اصرار جدی از سوی احزاب در این زمینه و عدم شکل‌گیری فشار قابل توجهی بر آک‌پ، قابل تأمل است. محاسبات محدود احزاب، یا به عبارت دقیق‌تر، نزاع برای قدرت، یکی از عوامل اصلی کند شدن این روند است.
حزب جمهوری‌خواه خلق (ج‌ه‌پ) با این تصور که این روند به نفع اردوغان خواهد بود، به جای مشارکت، سیاست صبر و انتظار را در پیش گرفته است. در حالی که در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند به اندازه کافی برای خود امتیاز کسب کند، اما شهرداری‌ها از دستش گرفته شده و مشغول به خود و در موضع دفاعی است. با وجود اینکه در انتخابات محلی اخیر به رتبه اول دست یافت، اما قادر به انجام هیچ حرکتی نیست و با نگرانی از اینکه هر لحظه ممکن است قیمی برای دفتر مرکزی‌اش تعیین شود، بسر می‌برد. بزرگترین دغدغه آک‌پ و اردوغان، انتخاب مجدد اردوغان به عنوان رئیس‌جمهور است. تمام برنامه‌ها و محاسبات بر این اساس بنا شده‌اند. بنابراین، اردوغان سیاست داخلی را به دلخواه خود شکل می‌دهد، دستور کار ایجاد می‌کند و با استفاده از عدم اتحاد بخش‌های اپوزیسیون، همواره در موضع حمله قرار دارد.
همه اینها مانع از پیشرفت مثبت روند صلح می‌شود. محاسبات محدود، مانع از دستاوردهای بزرگ برای جامعه ترکیه می‌شود. اینکه فراخوان‌های گهگاه دولت باغچلی که از سوی جامعه مثبت ارزیابی می‌شوند، تا چه حد بازتاب می‌یابند و جدی گرفته می‌شوند، مورد سؤال است. همچنین اینکه اظهارات واقعا تا چه حد به تغییر ذهنیت و پارادایم منجر می‌شود، نیز قابل تأمل است. زیرا تضمین اصلی و بنیادی این روند، تغییر ذهنیت و پارادایم دولت ترکیه در قبال کوردهاست. بدون تغییر این ذهنیت و ایجاد تحول لازم، هر اقدامی که انجام شود و شده است، جای شک و تردید خواهد داشت.
صلح و جنگ
در ترکیه، به رهبری رهبر آپو، مردم کورد در جستجوی صلح و راه‌حل هستند و برای این امر فداکاری‌های بزرگی صورت می‌گیرد. آتش‌بس اعلام شده توسط پ‌ک‌ک، پایان دادن به فعالیت‌های سازمانی تحت نام پ‌ک‌ک، پایان دادن به روش مبارزه مسلحانه و دیدگاه‌ها و افکار ملموس رهبر آپو که آینده‌ای مشترک را برای مردم کورد و ترک وعده می‌دهند، ماه‌هاست که مورد بحث قرار گرفته‌اند. بدون شک، بحث‌هایی که روند را درک کرده و دولت ترکیه را به اقدام وادار می‌کنند، ارزشمند هستند. همچنین، برای دستیابی به تغییر ذهنیت، باید به این بحث‌ها سرعت بیشتری بخشید و تلاش‌های فشرده‌ای برای درک واقعیت رهبر آپو صورت گیرد. زیرا همان‌قدر که درک تحقق رهبریت توسط جنبش و مردم کورد مهم است، درک آن توسط مردم ترکیه نیز تعیین‌کننده روند است. درک رهبر آپو برای هیچ‌کس ضرر نخواهد داشت، بلکه منافع زیادی به همراه خواهد داشت. چنانچه برخی نویسندگان ارزشمند نیز این را بیان می‌کنند. انتقادات منسجم و تلاش برای درک، به همان اندازه که مهم هستند، مبارزه با بحث‌هایی که به لکه‌دار کردن و ضدتبلیغات تبدیل می‌شوند و با اهداف جنگ ویژه انجام می‌شوند، بسیار اهمیت دارد.
از سوی دیگر، جنگ در خاورمیانه، که کانون جنگ جهانی سوم است، به تدریج شعله‌ورتر می‌شود. با توجه به وضعیت کنونی، درگیری‌های بی‌وقفه یک هفته‌ای بین اسرائیل و ایران، از آنچه در آینده رخ خواهد داد خبر می‌دهد. نه کشورهای منطقه و نه دولت ترکیه نمی‌توانند از این آتش در امان بمانند. حداقل وضعیت و تحولات این را نشان می‌دهد. علاوه بر این، مقامات دولتی ترکیه خودشان نیز با اصرار و نگرانی بیان می‌کنند که ترکیه از این تحولات تاثیر خواهد پذیرفت.
موضوعی که مورد کنجکاوی افکار عمومی است، این است: آیا ترکیه در این روند، با برداشتن گام‌های قانونی، صلح با کوردها را ترجیح خواهد داد، یا منتظر خواهد ماند تا آتش جنگ جهانی که به سرعت در حال گسترش است، خودش را در بر بگیرد؟ اینها پیش‌بینی‌های فاجعه‌بار نیستند، بلکه واقعیت خاورمیانه است. دولت ترکیه در یک دوراهی تاریخی قرار دارد و باید تصمیمی تاریخی بگیرد. به نظر می‌رسد که در این روند، یا صلح به ترکیه خواهد آمد، یا جنگ به عنوان نتیجه اجتناب‌ناپذیر اتفاقات منطقه، درب خانه‌ی ترکیه را خواهد کوبید. اگر صلح ترجیح داده شود، قوانینی که راه را برای سیاست دموکراتیک باز می‌کنند باید بدون اتلاف وقت به اجرا درآیند و برای پیشرفت سالم روند، با مشارکت تمام احزاب سیاسی حامی راه‌حل سیاسی در مجلس، کمیسیون مشترکی تشکیل شود تا روند بر پایه‌های محکم استوار گردد. این انتظار تمام مردم ترکیه، کورد و ترک، است.
تغییر-تحول و ساختار جامعه دموکراتیک
رهبر آپو می‌خواهد ترکیه و کوردستان را به باغچه‌ای واقعی از ملت‌های دموکراتیک تبدیل کند. او برای بازسازی و تثبیت هرچه بهتر روابط خواهرانه-برادرانه که صدها سال است، شاید حتی بیشتر آسیب دیده است، تلاش‌های زیادی می‌کند. او همچنین سعی دارد جامعه را از این چرخه خشونت نجات داده و به نقطه‌ای برساند که افراد آزادانه‌تر فکر کنند، بتوانند برای خود کاری انجام دهند، یعنی به اراده تبدیل شوند و همه پیروز شوند. در این راستا، او در تلاش است تا تعصبات، درک‌های غلط و رویکردهای نادرستی که تاکنون در میان مردم کورد و جامعه ترکیه شکل گرفته است، یکی یکی از بین ببرد. بنابراین، جامعه، به عنوان دینامیک اصلی این روند، نیز باید برای ساخت صلح و دموکراسی فعال‌تر شود.
یکی از راه‌های رسیدن به این هدف، حرکت به سمت ساختار جامعه دموکراتیک و از یک سو، ایجاد تغییر ذهنیت در جامعه است، در حالی که از سوی دیگر، جامعه نیز باید خود را مسئول این روند ببیند. فراموش نکنیم که تضمین اصلی این روند، به همان اندازه که قانون است، مهم‌تر و بنیادی‌تر از آن، درک، پذیرش و تبدیل شدن جامعه به سوژه این روند است. بنابراین، در دوره‌ای که همه با تحسین و شگفتی، سوسیالیستی بودن رهبر آپو را مشاهده و بیان می‌کنند، بزرگترین قدرت تکیه بر جامعه است. این همزمان تنها تکیه‌گاه روند نیز هست. در دوره‌ای که جوامع تحت فشارهای جنگ‌های نخبگان حاکم، جان می‌دهند، دفاع از اجتماعی بودن وظیفه‌ای شرافتمندانه است که هر انسان با اخلاق و وجدان باید بر عهده گیرد.
