در سوریه، اعتراضات عمومی خلق‌ها در سال ۲۰۱۱ تحت تأثیر بهار عربی آغاز شد. در سال ۲۰۱۲ آتش انقلاب در کوبانی برافروخته شد و در سال ۲۰۱۸ اداره خودمدیریتی اعلام شد. سال گذشته با تصویب قرارداد اجتماعی به اوج خود رسید.
با نفوذ بهار عربی در سوریه، جنبش‌های خلق باعث تغییراتی در بسیاری از مسائل شد. با اداره خودمدیریتی دموکراتیک شمال و شرق سوریه، تغییرات سیاسی و اجتماعی در منطقه افزایش یافت.
تأثیر بهار عربی در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۱۱ به سرعت در سوریه گسترش یافت. جنبش‌های خلق که پس از خودسوزی محمد بوعزیزی دستفروش در تونس آغاز شد، اعتراضات گسترده ای را در سوریه نیز به دنبال داشت. حسنعلی اکله در ماه ژانویه برای محکومیت رژیم دیکتاتوری خود را به آتش کشید. بعداً در دمشق خشونت پلیس در یک مغازه باعث شد ۱۵۰۰ نفر به میدان بیایند و شعارهای «مردم سوریه را نمی‌توان تحقیر کرد» سر داده شد.
صدای «رژیم سرنگون شود» که قبلا در مصر و یمن بلند شده بود، این بار در شهر درعا در سوریه طنین انداز شد. در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ گروهی از جوانان شعار «مردم رژیم را نمی‌خواهند» را روی دیوار نوشتند؛ نیروهای رژیم آنها را گرفتند و شکنجه کردند. این حادثه خشم مردم درعا را افزایش داد و به سرعت به بسیاری از شهرها از جمله حماه، حمص، لاذقیه، قامشلو و دیرالزور سرایت کرد. کنش‌هایی با عنوان «خشم جمعه» سازماندهی شد. این فعالیت‌ها ابتدا در درعا برگزار شد اما در مدت کوتاهی در کل کشور مورد حمایت قرار گرفت.
انفجار خشم بزرگ
حمزه الخطیب ۱۳ ساله در تظاهرات ماه آوریل دستگیر و بر اثر شکنجه شدید کشته شد. بر روی بدن او اثرات سوختگی و جای ۳ گلوله مشهود بود. پس از به اشتراک گذاشتن عکس‌های بدن حمزه در رسانه‌های مجازی، انفجار بزرگی از خشم ایجاد شد. در ماه ژوئن، گروه‌های مخالفان یک گروه نظامی تشکیل دادند. در ۲ ژوئن، ۳۰۰ سوری در آنتالیا گرد هم آمدند و «کنفرانس تغییر در سوریه» را برگزار کردند. در نتیجه این کنفرانس کمیته‌ای به رهبری اخوان المسلمین تاسیس و ارتش آزاد سوریه تشکیل شد. در ۱۱ اکتبر، شورای ملی سوریه به عنوان شاخه سیاسی ارتش آزاد تأسیس شد.
فراخوانی برای جهاد از سوی القاعده
ایمن الظواهری رهبر القاعده در سال ۲۰۱۲ ویدئویی را منتشر کرد و از مسلمانان خواست به جهاد در سوریه بپیوندند. در ۱۲ آوریل ۲۰۱۲، اعلام شد که مذاکرات صلح انجام شده توسط سازمان ملل با شکست مواجه شده و سازمان ملل وضعیت سوریه را به عنوان «جنگ داخلی» تعریف کرد. این نشان داد که سطح جنگ در سوریه افزایش خواهد یافت.
در روژاوا چه اتفاقی افتاد؟
در روژاوا، در اکتبر ۲۰۱۱، جنبش جامعه دموکراتیک (تَو-دَم) تشکیل شد. پس از پیوستن همه نهادها و ساختارهای روژاوا کوردستان به آن، تَو-دم مهر خود را بر بسیاری از کارها و فعالیت‌های مختلف گذاشت و سازماندهی خود را گسترش داد. این نهاد در مسائل آموزشی و دفاعی پیشرفت کرد و یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) را در سال ۲۰۱۱ تأسیس کرد. در سال ۲۰۱۳، روند ساخت شوراها و کمون‌ها آغاز شد. گام‌هایی که در سال ۲۰۱۲ برداشته شد، اکنون راه انقلاب را نشان می‌داد. در ۱۹ جولای ۲۰۱۲ اولین جرقه این انقلاب در کوبانی زده شد. سپس در عفرین، سریکانی، دربسیه، عاموده، دِرک، گرکِ‌لگِ، تربسپی، قامشلو، تل‌تمر و حسکه گسترش یافت.
کانتون‌ها و ادارات موقت
مجلس قانونگذاری موقت اداره خودمدیریتی دموکراتیک در تاریخ ۲۱ ژانویه ۲۰۱۴ در شهر عاموده تشکیل جلسه داد و اداره موقت کانتون جزیر را اعلام کرد. اداره خودمدیریتی در کوبانی در ۲۷ ژانویه و در عفرین در ۲۹ ژانویه اعلام شد. بعداً در سال ۲۰۱۶، کوردیناسیون کانتون‌ها تأسیس شد.
فدراسیون شمال سوریه
با قوی‌تر شدن سیستم خود دفاعی، مناطق تحت اشغال تبهکاران یکی پس از دیگری آزاد شدند. نیروهای سوریه دموکراتیک (ق‌س‌د) که در سال ۲۰۱۵ تشکیل شد، گری‌سپی را در سال ۲۰۱۵، منبج را در سال ۲۰۱۶، طبقا و رقه را در سال ۲۰۱۷ آزاد کردند. به منظور دستیابی به هماهنگی بین این مناطق، فدراسیون شمال سوریه در سال ۲۰۱۷ اعلام شد. در همین راستا، سه منطقه (جزیر، فرات و عفرین) و ۶ کانتون (قامشلو و حسکه در منطقه جزیر؛ گری‌سپی و کوبانی در منطقه فرات و عفرین و شهبا در منطقه عفرین) تعریف شد. در منبج، رقه و طبقا نیز مجلس مدنی خلق مشخص شد. نهایتا در سال ۲۰۱۹ دیرالزور هم از داعش پاکسازی شد و مجمع مدنی دیرالزور تأسیس شد.
اعلام اداره خودمدیریتی
با این اقدامات، بحث در مورد روش اداره مناطق افزایش یافت. بنابراین در ۶ سپتامبر ۲۰۱۸، اداره خودمدیریتی شمال و شرق سوریه اعلام شد. قبل از آن، یک اتحاد اجتماعی در سال ۲۰۱۴ ایجاد شد که شامل عفرین، جزیر و کوبانی بود. در سال ۲۰۱۷، سیستم کنفدرالیسم دموکراتیک تصویب شد که دو مرحله آن تکمیل شد، اما مرحله سوم به دلیل اشغال عفرین توسط دولت اشغالگر ترکیه نتوانست تکمیل شود. بنابراین با ساماندهی این سیستم، نظام دوگانه‌ای در منطقه ایجاد شد به گونه‌ای که هم سیستم خودمدیریتی اجرا شد و هم در کنار آن سیستم مجلس به کار گرفته شد.
تصویب قرارداد اجتماعی
در همین راستا در سال ۲۰۲۱ جلساتی با حضور خلق‌های منطقه برگزار شد و موضوع نگارش قرارداد اجتماعی برای اداره خودمدیریتی دموکراتیک شمال و شرق سوریه در دستور کار قرار گرفت. در نتیجه دو سال کار، پیش‌نویس قرارداد تهیه و به مجلس عمومی خودمدیریتی دموکراتیک شمال و شرق سوریه ارائه شد. مجلس عمومی هم قرارداد اجتماعی را در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۳ تصویب کرد.
تصحیح اداری
بر اساس قرارداد جدید که شامل چهار بخش و ۱۳۴ تبصره است، تغییراتی در سیستم خودمدیریتی ایجاد شد و نام منطقه به اداره خودمدیریتی دموکراتیک شمال و شرق سوریه تغییر یافت. سیستم مناطق جزیر، فرات و عفرین منحل و به سیستم کانتون تبدیل شد. به این ترتیب ۷ کانتون عفرین-شهبا، جزیر، کوبانی، منبج، رقه، دیرالزور و طبقا سازماندهی شد.
تضمین حقوق خلق‌ها
قرارداد اجتماعی که مبتنی بر کنفدرالیسم دموکراتیک است، آزادی زنان را مبنای خود قرار می‌دهد، جامعه‌ای دموکراتیک و زیست‌محیطی می‌سازد و برابری بین جنسیت‌ها را تضمین می‌کند. بین ملیت‌ها، آئین‌ها و مذاهب تبعیض قائل نمی‌شود، خود را بر معیارهایی استوار می‌کند که در مقابل زبان مادری همه خلق‌ها مسئولانه رفتار می‌کند و ویژگی‌ها و تفاوت‌های دموگرافیک منطقه را میراثی ارزشمند دانسته و از آن محافظت می‌کند. در قرارداد نام کوردها، عرب‌ها، آشوری-سوری‌ها، ترکمن‌ها، ارمنی‌ها، چرکس‌ها، چچنی‌ها و ادیان مسلمانان، مسیحیان و ایزدی‌ها آمده و حقوق همه جوامع و خلق‌ها را تضمین می‌کند.
پ.ن: اوین سوید رئیس مشترک مجلس اداره خودمدیریتی دموکراتیک شمال و شرق سوریه در مورد اهداف خودمدیریتی در هفتمین سال صحبت کرد.
